Cukrzyca ciążowa może być groźna dla przyszłej mamy i dla dziecka, zatem kobiety w ciąży winny bacznie kontrolować poziom glukozy we krwi. Jeśli stężenie cukru u ciężarnej zacznie rosnąć, będzie ona wymagała specjalistycznej opieki. Obecność cukrzycy ciążowej wymaga częstego badania stanu płodu, a przy porodzie winien asystować neonatolog. Spis treściCukrzyca ciążowaRozpoznanie cukrzycy ciążowej: test pierwszyRozpoznanie cukrzycy ciążowej: test drugiRozpoznanie cukrzycy ciążowej: test trzeciCukrzyca ciążowa - leczeniePostępowanie przy cukrzycy ciążowejCukrzyca ciążowa - konieczne częste kontrole u lekarzaPoród przy cukrzycy ciążowej Jest jednak i dobra wiadomość: cukrzyca ciążowa nie jest chorobą powszechną, gdyż zdarza się u zaledwie 2–4 procent ciężarnych. Stwierdzenie glikemii powyżej normy we wcześniejszych tygodniach ciąży może wskazywać na cukrzycę typu 2 nierozpoznaną przed ciążą lub cukrzycę typu 1, która rozwija się podczas ciąży. Choroba na ogół ustępuje po Cukrzyca ciążowa Cukrzyca ciążowa to nietolerancja węglowodanów, występująca w trakcie ciąży u kobiet, które wcześniej miały prawidłowy poziom glukozy we krwi. Choroba jest wynikiem zaburzeń gospodarki hormonalnej. Cukrzyca ciążowa może pojawić się u każdej ciężarnej, ale bardziej narażone na jej rozwój są te kobiety, które przed zajściem w ciążę miały sporą nadwagę, bądź w ich najbliższej rodzinie odnotowano przypadki cukrzycy typu II. Ponadto, ryzyko wzrasta wraz z wiekiem i kolejną ciążą (zwłaszcza, jeśli w poprzedniej stwierdzano podwyższony poziom cukru)1. Nierozpoznana bądź źle leczona cukrzyca ciążowa może powodować poród przedwczesny, niedojrzałość metaboliczną wielu narządów płodu (przede wszystkim układu oddechowego), przerost mięśnia sercowego u płodu oraz związane z tym upośledzenie jego czynności po porodzie. U ciężarnych z cukrzycą częściej niż u zdrowych kobiet w ciąży dochodzi do zgonu wewnątrzmacicznego. Powikłaniem cukrzycy ciążowej jest też tzw. makrosomia, czyli ryzyko urodzenia dziecka o masie ciała za dużej w stosunku do wieku ciążowego (dziecko waży powyżej 4,2 kg). To z kolei wiąże się z ryzykiem przedłużonego i utrudnionego porodu oraz urazów okołoporodowych zarówno u matki, jak i dziecka. Jeśli cukrzyca ciążowa nie jest leczona, noworodki często rodzą się z zaburzeniami oddychania, spowodowanych niedojrzałością płuc i niejednokrotnie wymagają – mimo porodu w terminie – podłączenia do respiratora. Cukrzyca ciążowa matki może też być przyczyną ostrzejszego przebiegu żółtaczki noworodkowej. Rozpoznanie cukrzycy ciążowej: test pierwszy Powikłań związanych z cukrzycą ciążową można uniknąć, jeśli schorzenie zostanie odpowiednio wcześnie rozpoznane i jest prawidłowo leczone. Objawy cukrzycy ciążowej to najczęściej zawroty głowy, omdlenia, silne pragnienie wywołane nadmiarem glukozy we krwi. Jednak u większości kobiet cukrzyca ciążowa nie daje żadnych objawów, rozwija się bezobjawowo, co może skutkować groźnymi powikłaniami1. Dlatego testy na stężenie glukozy we krwi wykonuje się kilkukrotnie w okresie ciąży. Pierwszy raz badanie poziomu glukozy we krwi przeprowadza się do 10 tygodnia ciąży, aby ocenić, czy przyszła mama nie choruje na cukrzycę, o której jeszcze nie wie. Badanie jest bardzo proste – to zwykłe pobranie krwi na czczo. Dieta w cukrzycy ciążowej jest bardzo podobna do tej zalecanej chorym z cukrzycą. Posiłki winny zawierać odpowiednie ilości węglowodanów, białka i tłuszczu oraz dostarczać pomiędzy 2300 a 2500 kcal/dobę. Ilość przyjmowanego białka nie powinna przekraczać 1,5–2 g/kg masy ciała. Kobietom z cukrzycą ciążową lekarze zalecają stosowanie diety bogatoresztkowej. Składniki resztkowe znajdują się w jarzynach, owocach oraz w produktach zbożowych; hamują one nadmierne wchłanianie glukozy. Należy unikać wszelkiego rodzaju słodyczy. Tłuszcze we właściwej diecie powinny stanowić ok. 30 proc. dziennego zapotrzebowania na energię. Zalecana dieta powinna zawierać: 40–50 proc. węglowodanów (owoce, ciemne pieczywo, płatki owsiane, kasze); 30 proc. białka (drób, ryby); 20–30 proc. tłuszczów. Uwaga, należy pamiętać, że nie ma diety uniwersalnej!Lekarz opracowuje zalecenia dietetyczne indywidualnie dla każdej pacjentki. Rozpoznanie cukrzycy ciążowej: test drugi Pomiędzy 24. a 26. tygodniem ciąży przeprowadza się drugi test, tzw. doustny test obciążenia glukozą; jest to bardziej czasochłonne badanie. Najpierw pielęgniarka pobiera krew, następnie ciężarna musi wypić szklankę wody, zawierającą 50 g glukozy. Roztwór jest bardzo słodki, dlatego można do niego dolać sok z połówki cytryny. Nie wpływa to na wynik badania, za to poprawia smak płynu. Krew ponownie pobierana jest po godzinie i po dwóch godzinach. Badanie to nie musi być wykonywane na czczo. Przed terminem wykonania badania należy upewnić się, czy glukoza dostępna jest w gabinecie, czy należy ją na przynieść ze sobą. Wynik zwykle jest do odebrania następnego dnia. Jeśli rezultat jest prawidłowy, tzn. poziom glukozy we krwi nie przekracza 140 mg/dl, wszystko jest w porządku. Rozpoznanie cukrzycy ciążowej: test trzeci Jeśli wynik drugiego testu doustnego obciążenia glukozą przekracza 140 mg/dl i nie jest wyższy niż 180 mg/dl (wyższy wynik świadczy o cukrzycy), ciężarna jest kierowana na tzw. test diagnostyczny. Badanie to jest bardzo podobne do poprzedniego testu obciążenia glukozą; w tym przypadku jednak badanie wykonuje się na czczo, roztwór jest słodszy – należy wypić 75 g glukozy, a krew pobierana jest nie po godzinie, ale po dwóch godzinach od momentu wypicia roztworu. Przez ten czas nie można nic jeść, gdyż nawet mała przekąska wpływa na wynik testu. Jeśli wynik tego testu jest wyższy niż 95 mg/dl, a dwie godziny po posiłku – przekracza 140 mg/dl, kobieta otrzymuje skierowanie do poradni diabetologicznej lub do ośrodka położniczego zajmującego się leczeniem cukrzycy u kobiet w ciąży. Wyniki niższe oznaczają, że pacjentka nie ma cukrzycy ciążowej. Należy pamiętać, że test obciążenia z użyciem 75 g glukozy jest prawidłowo przeprowadzony gdy: jest wykonywany na czczo; poprzedniego dnia ciężarna nie spożywała dużej ilości słodyczy; ostatni posiłek został spożyty około 12 godzin przed wykonaniem testu. Tego testu już się nie powtarza – wyniki nieprawidłowe świadczą o obecności cukrzycy ciążowej. Kolejny badanie tylko niepotrzebnie wydłużyłoby czas do rozpoczęcia leczenia. Cukrzyca ciążowa - leczenie Leczenie rozpoczyna się wraz z wizytą u diabetologa. Pierwszym jego etapem zawsze jest zmiana diety na taką, która pozwoli unormować poziom glukozy we krwi. Trzeba ograniczyć ilość spożywanych cukrów prostych (czyli np. słodyczy i soków owocowych) oraz tłuszczów. Specjalista dobiera dietę, uwzględniając okres ciąży, masę ciała ciężarnej oraz poziom jej aktywności fizycznej. Kobietom zaleca kontrolowanie poziomu glukozy cztery razy dziennie: rano na czczo, a następnie godzinę po każdym głównym posiłku. Do samobadania stężenia glukozy we krwi służą glukometry, czyli specjalne urządzenia z cieniutką igłą i paskiem pomiarowym. Igłą nakłuwa się skórę na palcu i wyciska na pasek pomiarowy kroplę krwi. Wynik jest po chwili dostępny na wyświetlaczu glukometru. Poziom glukozy na czczo nie powinien przekraczać 90 mg/dl, natomiast po posiłkach – 120 mg/dl. Jeśli po tygodniu stosowania diety poziom glukozy nadal jest wyższy niż wyżej podane wartości docelowe, konieczne jest wdrożenie leczenia insuliną. Czytaj też: Produkty o niskim indeksie glikemicznym Postępowanie przy cukrzycy ciążowej Kobieta musi zacząć systematycznie prowadzić specjalny dzienniczek, w którym za każdym razem będzie zapisywać poziom glukozy i wielkość przyjmowanych dawek insuliny, a dodatkowo szczegółowo notować wszystkie posiłki i przekąski. Powinna także liczyć tzw. wymienniki węglowodanowe (WW), określane także mianem jednostek chlebowych. To równowartość 10 g węglowodanów przyswajanych przez organizm (skrobi, sacharozy, laktozy). Ważna jest nie tylko odpowiednia dieta, ale także wysiłek fizyczny, który poprawia spalanie glukozy, zmniejsza insulinooporność tkanek i zwiększa ich wrażliwość na insulinę1. Dlatego jeśli przyszła mama dobrze się czuje i nie ma innych przeciwwskazań, lekarz zaleca specjalne zestawy ćwiczeń przyspieszających metabolizm. Cukrzyca ciążowa - konieczne częste kontrole u lekarza Ciężarne z cukrzycą częściej niż zdrowe kobiety muszą zgłaszać się do lekarza prowadzącego, po to by kontrolować stan dziecka. Kontrole winny odbywać się co dwa tygodnie od momentu rozpoznania cukrzycy do 34. tygodnia ciąży i raz w tygodniu – po 36. tygodniu ciąży. Podczas takiej kontroli lekarz ocenia wielkość dziecka, a także pracę jego serca przy użyciu kardiotokografii (KTG) . W razie konieczności wykonuje się dodatkowo ocenę profilu biofizycznego płodu, a wszystko po to, by zapobiec obumarciu płodu (jeszcze kilkanaście lat temu ciężarne z cukrzycą często rodziły martwe dzieci). Jeśli ocena stanu płodu wypada pomyślnie, a kontrolowanie poziomu glukozy we krwi przynosi dobre rezultaty, z porodem można poczekać do jego naturalnego terminu. W takim przypadku nie ma też przeciwwskazań do porodu naturalnego. Nie powinien się on jednak odbywać w zwykłym szpitalu, lecz w ośrodku referencyjnym (szpitalu specjalizującym się w przyjmowaniu trudnych porodów). Poradnie dla kobiet w ciąży z cukrzycą Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny AM, Klinika Endokrynologii, Diabetologii i Chorób Wewnętrznych, Białystok, ul. M. Skłodowskiej 24 a, tel. (0-85) 746 86 07 i 746 82 39 Szpital Uniwersytecki, Poradnia Diabetologiczna, Kraków, ul. Kopernika 15, tel. (0-12 ) 424 83 14 Centrum Zdrowia Matki Polki, Poradnia Cukrzycowa, Łódź, ul. Rzgowska 281/289, tel. (0-42) 271 11 52 Katedra i Klinika Chorób Metabolicznych i Diabetologii Śląskiej Akademii Medycznej, Zabrze, ul. 3 Maja 13, tel. (0-32) 370 44 27 Ginekologiczno-Położniczy Szpital Kliniczny AM, Poradnia Diabetologiczna, Poznań, ul. Polna 33, tel. (0-61) 841 92 87 Pomorska Akademia Medyczna, Regionalna Poradnia dla Chorych na Cukrzycę, Szczecin, ul. Arkońska 4, tel. (0-91) 45 40 112 i 45 41 007 w. 557 Samodzielny Publiczny Centralny Szpital Kliniczny AM, Poradnia Diabetologiczna, Warszawa, ul. Banacha 1a, tel. (0-22) 599 15 65 Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych i Diabetologii AM, Poradnia Cukrzycowa, Warszawa, ul. Kondratowicza 8, tel. (0-22) 326 53 08 Szpital Wojewódzki Nr 2, Oddział Chorób Wewnętrznych, Rzeszów, ul. Lwowska 60, tel. (0-17) 866 40 00 Wojewódzki Szpital Specjalistyczny, Oddział Endokrynologii i Diabetologii, Olsztyn, ul. Żołnierska 18, tel. (0-89) 538 64 82 Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny Nr 4, Lublin, ul. Jaczewskiego 8, tel. (0-81) 742 51 49. Poród przy cukrzycy ciążowej Przy porodzie powinien być obecny neonatolog, który bezzwłocznie po przyjściu dziecka na świat ocenia jego stan. Jeśli natomiast z dzieckiem dzieje się coś niepokojącego, albo jest ono zbyt duże (waży więcej niż 4200 g), lekarze często zmuszeni są rozwiązać ciążę wcześniej, zwykle przez cesarskie cięcie. Najkorzystniej jest, jeśli ma to miejsce po 37. tygodniu ciąży, gdyż wtedy dziecko na ogół jest już zdolne do samodzielnego oddychania. Po porodzie poziom glukozy we krwi matki zwykle wraca do normy. Przez pierwsze dwa tygodnie połogu trzeba go jednak regularnie kontrolować, a po 2–3 miesiącach po porodzie wykonać test doustnego obciążenia glukozą 75 g. Najczęściej problem kończy się wraz z ciążą. Ale warto zachować czujność, ponieważ zdarza się, że cukrzyca utrzymuje się i pacjentka musi także po urodzeniu dziecka pozostawać pod opieką poradni diabetologicznej. miesięcznik "M jak mama" Ile wiesz o cukrzycy? Pytanie 1 z 14 W jaki sposób można zdefiniować cukrzycę? To choroba metaboliczna, która charakteryzuje się niskim poziomem glukozy we krwi. To choroba metaboliczna, charakteryzująca się wysokim poziomem glukozy we krwi. Katarzyna Hubicz, Katarzyna Wójcik | Konsultacja: dr hab. Ewa Wender-Ożegowska, specjalista ginekolog położnik, diabetolog położniczy